آشیانهٔ عقاب اثر پیتر ویلی ترجمه فریدون بدره ای

کتاب آشیانهٔ عقاب درباره ی قلعه های فرقهٔ اسماعیلیه در ایران و سوریه

•  نویسنده پیتر ویلی 
• مترجم فریدون بدره ای 
• جلد گالینگور(سخت) طلاکوب، روکش دار
• قطع وزیری
• چاپ اول سال ۱۳۸۶
• کتاب مصور می باشد( تصاویر رنگی از ظروف، سکه ها و قلعه های الموت) 
• کیفیت کتاب خوب

خداوند الموت و آشیانهٔ عقاب

گرفتن الموت

خداوند الموت به راستی حق داشت که از حسن صباح بهراسد. اما اکنون دیگر خیلی دیر شده بود. در همان زمانی که وی در قزوین بود، حسن در واقع در بخش دیگر از شهر پنهان شده بود، و داشت نقشه های خود را برای تسخیر قلعه تکمیل می کرد. الموت آشکارا گزینش حسن به عنوان پایگاهی بود که می خواست از آن انقلاب خود را به راه بيندازد. درهٔ زیر قلعه حاصلخیز و اهالیش اکثراً بر مذهب شیعه بودند و بسیاری از آنها اسماعیلی بودند و حسن می توانست روی پشتیبانی آنها حساب کند. خود قلعه به آسانی قابل دفاع بود، زیرا بر قلهٔ صخره عظیمی بنا شده بود و کوه ها از همه طرف آن را در میان گرفته بودند. قلعه از وقتی که ساخته شده بود هرگز با قوه نظامی گرفته نشده بود.

در افسانه ها آمده است که محل قلعه را نخستین بار عقابی که بر بالای صخره بزرگ میچرخید به یک حکمران محلی نشان داد، و از اینجاست که آن را الموت« یعنی آشیانه عقاب» می نامیدند.

حسن در تابستان سال ۱۰۹۰ میلادی ( ۴۸۳ هجری قمری ) از عاملان خود خبر شنید که همه چیز در الموت آماده است. حسن از قزوین از یک راه انحرافی بسیار طولانی عزيمت الموت کرد. وی می دانست که نظام الملک وزیر دستور دستگیری او را صادر کرده است. در نتیجه از راه مستقیمی که از قزوین به اندج می رفت پرهیز کرد، به عوض راه طولانی تری را که جهت شمال از میان اشکور میگذشت در پیش گرفت و از روی کوه ها، یعنی می توان گفت از در عقب قلعه به آنجا رسید. برای مدتی در اندج درزی یک معلم مدرسه به نام دهخدا توقف کرد. اندک زمانی بعد دسته ای از باوفاترین پشتیبانانش به او ملحق شدند. وی آنها را در گروه های کوچک به الموت می فرستاد تا به ظاهر در آنجا کار بجویند.

عده ای از این مردان احتمالا در ده گازرخان، درست در پایین قلعه، ساکن شدند، و آماده بودند هر لحظه فراخوانده شوند. عاقبت خود حسن رسما به عنوان معلم کودکان پادگان وارد قلعه شد و … .

زندگینامهٔ حسن صباح 

متأسفانه ما از جزئيات دقیق جوانی حسن صباح و تعليم و تربیت او آگاه نیستیم. آگاهی های اندکی که در این باره داریم از مورخ «ضد اسماعیلی» ایرانی که تاريخ فتوحات مغولان را نوشته است، یعنی از جوینی به دست آورده ایم.

وی قطعاتی چند از شرحی اسماعیلی دربارهٔ زندگی حسن صباح به نام سرگذشت سیدنا برای ما محفوظ داشته است که هنگام سقوط الموت به دست مغولان در سال ۱۲۵۶ هجری ق به چنگ او افتاده است. در این سرگذشتنامه آمده است که حسن در حدود سال  ۱۰۵۵ ه ق در یک خانواده شيعه دوازده امامی در قم به دنیا آمد.

قم شهری در ایران مرکزی بود که قدمت بسیار داشت و یکی از مراکز تعلیم و تعلم علوم دینی بود. پدرش ظاهرأ نسب عربی داشت و از کوفه به قم مهاجرت کرده بود. سالها بعد از تولد حسن خانوادهٔ او به ری آمدند، شهری کهن در چند كیلومتری جنوب تهران جديد، و حسن در انجا تعلیم و تربیت اسلامی سنتی را فرا گرفت. این در ری بود که حسن برای نخستین بار با کيش اسماعیلی که صورتی از اسلام شیعی بود بر اثر تلقینات مردی به نام امیرهٔ ضراب آشنایی یافت. این امیره ضراب هنگامی که حسن به نحو خطرناکی بیمار شده بود از او مراقبت کرده بود. پس از آن مرد جوان سراغ داعيان اسماعیلی راگرفت و آنان وی را به حقانیت مذهب خویش متقاعد ساختند. پس از آنکه حسن به کیش اسماعیلی درآمد همهٔ استعدادها و قرایح شگرف خود را در خدمت دعوت اسماعیلی گذاشت و بزودی نظر مافوقان خود را به خویشتن جلب کرد.

در سال ۱۰۷۲ ه ق هنگامی که حدود بیست سال داشت حسن صباح  به رئيس دعوت اسماعیلی در ایران، ابن عطاش معرفی شد.ابن عطاش سخت تحت تأثير قابلیتهای حسن قرارگرفت و او را به مرکز دعوت اسماعیلی در اصفهان فرستاد تا تعليم و تربیت یک داعی پیداکند. پس از چند سال تعلیم به حسن دستور داده شد برای آموزش بیشتر به قاهره، پایتخت امپراتوری فاطمی و پایگاه اصلی دعوت اسماعیلی برود.

اسماعیلیان چه کسانی بودند 

امام جعفر صادق(ع) چند سالی پیش از وفاتش پسر ارشد خود اسماعیل را به نص به جانشینی خود به عنوان امام تعیین کرده بود. به نظر می آید که اسماعيل شخصا پیروان فدایی بسیاری به دست آورده بود. اما بنابر بعضی منابع وی هنگام مرگ پدرش ناپدید شد. عده ای دیگر مدعی اند که وی پیش از پدرش درگذشت، و گروه دیگر برآنند که وی برای آنکه مأموران عباسی دستگیرش نکنند اختفا گزید. چون هیچ کس نمی توان یقین داشته باشد که امام جعفر صادق یکی دیگر از سه پسرش را به جانشینی تعیین کرده بوده است یا نه میان پیروانش شقاق افتاد.

گروه های مختلفی سر بر آوردند که مدعی امامت شدند، و از آن میان دو گروه عمده سرانجام باقی ماندند. یک گروه به ادعای اسماعیل و اعقاب او وفادار ماندند و به اسماعيلیه معروف شدند. گروه دیگر با امام موسى الكاظم(ع)، پسر دیگر امام جعفر صادق(ع) بیعت کردند، و بعدها به اثنی عشری با دوازده امامی شهرت یافتند، زیرا به سلسله ای از دوازده امام قائل بودند.

تاریخ آغاز فرقهٔ اسماعیلیه

تاریخ آغازین اسماعیلیان در پوششی از ابهامات و عدم يقینها پیچیده شده است و این عمدتأ به خاطر آن است که بیش از یک قرن بعد از ناپدید شدن اسماعيل، پسر امام جعفر صادق(ع)، اعتقاد بر این می رفت که وی و اعقاب او در اختفا به سر می برده اند. اینان برای آنکه از تعقیب و سیاست عباسیان در امان بمانند علنا ادعا نمیکردند که امام هستند و نامهای مستعار مختلف برای پنهان کردن هویت خویش به کار می بردند. اما در بخش آغازین قرن نهم، محل اختفای یکی از این رهبران اسماعیلی به نام عبدالله اکبر بر عباسیان مکشوف شد.

عبدالله به سلمیه، یک شهر کوچک صحرایی در شام، گریخت، و در آنجا درزی یک بازرگان ثروتمند به زندگی پرداخت. از این پناهگاه نسبتأ امن، وی و جانشینان او به توسعه و گسترش کار دعوت اسماعیلی، یکی از شگفت انگیزترین نهضت های دینی – سیاسی در تاریخ اسلام پرداختند.

چنانکه در فصل دیگر این کتاب خواهیم دید، سلميه تا این روزگار یکی از مرکزهای مهم تاریخی اسماعیلیان سوری «شامی» باقی مانده است. ما درباره تطور و تحول دعوت اسماعیلی چیز زیادی نمی دانیم، زیرا بیشتر کارها به صورت سری انجام می گرفته و بندرت شرح و سند مکتوبی نگهداری میشده است. 

در ادامه