شرح سفری به ایالت خراسان اثر کلنل سی. ام. مک گرگر

کتاب خاطرات سفر کلنل مک گرگر به خراسان و شمال غربی افغانستان در دو جلد

---

Narrative of a Journey Through The Province of KHORASSAN and on the N. W. Frontier of Afghanistan in 1875
Colonel C. M. MacGregor. in two volumes

---

خاطرات کلنل مک گرگر، به ما نشان می دهد که حدود ۱۵۰ سال قبل مردم چگونه فعالیت هایی انجام می دادند و چه رسوم و آدابی داشتند. کتاب از خاطرات مهم دوران قاجار به شمار می رود.

---

 

کتاب حاضر در دو جلد از سفرنامهٔ کلنل سی ام مک گرگر، افسر ارتش انگلیس در عهد ملکه ویکتوریا است.

وی در سال ۱۸۷۵ میلادی «بیش از ۱۴۷ سال قبل، یعنی اوایل سلطنت ناصرالدین شاه قاجار در ایران» به نواحی مشهد، سرخس، درگز، شاهرود و بخشی از نواحی شمال ایران مسافرت می کند. سپس بعد از شمال غربی افغانستان از طریق روسیه به اروپا باز می گردد.

نویسنده بیشتر از دید نظامی به مناطق مورد نظر و رویدادها نگریسته است. ولی در این میان، مسائل گوناگون جغرافیایی، سیاسی، تاریخی و اجتماعی را از نظر دور نداشته است. همچنین گاه به تفصیل مکان ها را مورد بحث قرار داده است.

جلد اول این سفرنامه را مترجم محترم آقای مجید مهدی زاده و جلد دوم آن را آقای اسدالله توکلی طبسی به فارسی برگردان کردند.

در پیشگفتار جلد اول کتاب یاد شده چنین آمده است:

«نویسنده هر چند مسائل مورد نظر و علاقه خود را به خوبی دیده و به دقت منعکس کرده است. اما جسته و گریخته بنا به تعصب ملی و غرور و خودبینی که در اتباع ابرقدرت آن روز نمی توانسته است خصیصه ای غیر طبیعی باشد، نسبت به قشرهایی از مردم یا قومی خاص و یا حتی مردم یک شهر اظهار نظرهای درشت و ناهنجار کرده است.»
در عین حال کلنل سی ام مک گرگر، اطلاعات مفیدی درباره وضع جغرافیایی، راه های ارتباطی، روستاها و وضع زندگی روستانشینان آن زمان به دست می دهد، که اهمیت زیادی در بر دارد. ولی متأسفانه از آنجا که نام روستاها را غالباً از زبان روستاییان شنیده در ضبط صحیح آنها دقت نکرده است. و از طرفی بعضی از این روستاها، قلاع و کاروان سراها یا از میان رفته اند یا تغییر نام داده اند، و یا در دل شهرها گم شده اند. تعدادی از نام های آنها با تمام کوششی که از سوی مترجم کتاب حاضر به عمل آمده همچنان ناخوانا و مبهم بر جای مانده است.

در ادامه